DİKİŞ
Dikiş, iğneyle yapılan bütün işlerin temelidir.
İğneyle yapılan bütün işlere dayanan ananevi el dikişi sanatı, son yıllarda dikiş makinelerinin hem endüstri, hem de el sanatı sahasında devamlı olarak yayılması nedeniyle, ancak boş vakitleri değerlendiren eğlence rolüne bürün- müştür. Ama el sanatını yalnız eğlence olarak kabul etmek doğru olmaz. İnsanın kendi eliyle nokta nokta ilerleyerek meydana getirdiği eser büyük bir zevk verir. Ayrıca, elle yapılan işlere daima daha fazla değer biçildiğini göz önünde tutarsanız, dikiş makinesinin insan elinin yerini tamamen alamayacağını takdir edersiniz.
GEREKLİ MALZEMELER
Dikiş dikmek isteyen bir kimsenin bu işi yapmak için muhtaç olduğu malzemenin başlıcası şunlardır: Dikiş iğnesi, makas, yüksük, tire, yorgancı yüksüğü, mezura. Bu saydıklarımız dikiş dikmek için elzem olan malzemedir. Yoksa bunlara dikiş dikmeyi kolaylaştıran toplu iğne, iğnedamlık, dikiş kutusu veya sepeti ve daha birçok araç ve gereci eklemek mümkündür.
IGNE : iğneler, çelikten ve çok düzgün olmalıdırlar. Zaten iyi cins bir iğne hiç bir zaman bükülmez; olsa olsa bir zorlama karşısında kırılır. Iğneler değişken boy ve kalınlıktadırlar. Her tip iş için değişik tipte iğne gerekir. Daha sonraki sayılarımızda, değişik dikiş tarzları için gerekli iğne tiplerini tavsiye edeceğiz. Gerçekte, iğne seçiminde belirli bir kural yoktur. Ancak iğne, kullanılan kumaşın kalınlığına uygun ve kullanılan iplikten biraz daha kalın olmalıdır. Dikiş sırasında iğnenin, ipliğe, geçebileceği bir yuva hazırladığını düşünürseniz sonuncu hususun önemini kavrayabilirsiniz.
MAKAS - Dikişini elde yapan kimse yanında daima iki tip makas bulundurmalıdır. Küçük, sivri ve düz uçlu olanı, iplik, küçük kumaş parçaları kesmekte ve ilik açmakta kullanılacaktır. Bir ucu yuvarlak diğeri sivri olan büyük makas ise kumaş kesmeye yarar. Yuvarlak ve daima kesilen kumaşın altında tutulmalıdır. Böylelikle kumas hem delinmekten hem de tamir hasarlara uğramaktan edilemeyecek kurtulur. Makas, kumaşın liflenmesini veya zarar görmesini önlemek için daima bileyli olmalıdır.
YÜKSÜK - Sağ elin orta parmağına takılan yüksük daha rahat çalışma imkânını vermesi ve iğneyi kumaşa geçirmeye yardımci olması bakımından gereklidir. Iyi dikiş dikebilmek için: Kollar, işi vücudu eğilmeye zorlamayacak bir yükseklikte tutmalıdır. İğne, sağ elin baş ve işaret parmaklarıyla tutulur. Uzerinde yüksük bulunan orta parmakla, yine aynı şekilde tutulabilecek miktarda, itilir.
Gümüş, kemik, çelik, plâstik gibi değişik maddelerden yapılmış yüksükler vardır. Ama siz daima hafif olanını ve parmağı en iyi saranını seçin. Devamli olarak yüksük kullanmaya kendinizi alıştırmanız gerekir; alıştıktan sonra artık bir daha yüksüksüz dikemiyeceğinizi göreceksiniz.
YORGANCI YÜKSÜĞÜ - Galalitten yapilan yorgancı yüksüğü kumaşın dikilen noktasının dayandığı sol elin işaret parmağına takılır; uçsuz bir yüksüğe benzer. Parmağın iğneden zedelenmesine mâni olur. Yorgancı yüksüğü, yakın zamana kadar yalnız yorgancılar tarafından kullanılmaktaydı. Ancak son zamanlarda bu yüksüğün faydalarinı anlayan dikiş dikenler yüksüğüne de dikiş dikmek için gerekli başlıca âletlerin arasında yer vermeye başlamışlardır.
İPLİK İplikler de yapılan işe göre değişik tip ve kalınlıklardadırlar. Dikiş için genellikle iki tip iplik kullanılır: Makara veya ibrişim ipliği. Ma- kara ipliği pamuktan yapılmıştır mattır. Ibrişim ipliği ise kalınca bükülmüş ipekten yapılmıştır ve parlaktır.
VÜCUDUN VE ELLERİN DURUMU
İyi dikiş dikebilmek için, yüksekliği, dayanak olarak kullanılan yüksekliğine uygun rahat bir koltukta oturmak gerekir. masanın Kollar, işi, vücudu eğilmeye zorlamayacak bir yükseklikte tutmalıdır. Ayakların ufak bir tabureye dayanmasi sayesinde dikiş diken kimse daha; çok rahat eder, Iğne, sağ elin baş ve işaret parmaklari arasında tutulur. Uzerinde yüksük bulunan orta parmakla, yine aynı şekilde tutulabilecek miktarda, itilir. Gözlerin yorulmamalı ve detaylı işlerin kolaylıkla yapılabilmesi için ışık faktörüne de gereken önemin verilmesi şarttır. Işık, yapılan iş üzerine gölge düşürmeyecek şekilde soldan gelmelidir.
İPLİĞİN UZUNLUĞU VE DÜĞÜMLENMESİ
Hem dikiş dikmek, hem de iş işlemek için koparılan iplik fazla uzun tutulmamalıdır. Uzun süre kullanılan iplik kıvrılır, yeniliğini kaybeder. İşin başlangıcında iplik kumaşın arka tarafına ve çok küçük düğümlerle tutturulmalıdır. Koparılan iplik bitince yine kumaşın arkasına yapılacak küçük düğümlerle iplik sona erdirilmelidir. Teyel için koparılan iplik daha uzun tutulabilir ve yalnız başlangıçta bir düğüm yapılır. Kıvrıntılarda, hem başlangıçta hem de sonda iplik kıvrımın arasına saklanmalıdır.